دانشجویان تاریخ فرهنگ و تمدن84،دانشگاه رضوی

دانشگاه رضوی،تاریخ فرهنگ و تمدن،ورودی 84

دانشجویان تاریخ فرهنگ و تمدن84،دانشگاه رضوی

دانشگاه رضوی،تاریخ فرهنگ و تمدن،ورودی 84

تزئینات مغولی – ایرانی

 تزئینات مغولی – ایرانی/محمد انصاری نژاد 

صنعت حجاری و گچبری

اسلوب و طرز کار حجاری سلجوقیان مانند سایر رشته های هنری بعد از استقرار سلسله ی ایلخانی در 654 ق تا مدتی در ایران ادامه یافت. نمونه ی گچبری دوره ی مغول در مسجد حیدریه ی قزوین دیده میشود. از ویژگیهای این دوره اشکال مفصل و لوزی شکل است. نمونه ی عالی گچبری این دوره محراب مسجد جامع اصفهان است. بیشتر این تزئینات در نقوش برجسته بکار میرفته.

چوب بری و منبتکاری

دردوره ی مغول به ندرت دیده میشود. در مسجد بایزید در بسطام درهای چوبی وجود دارد که با طرحهای نباتی و اشکال هندسی تزئین شده است. از اشکال رایج در این هنر میتوان به اشکال هندسی ، برگ نخل و گل و گیاه اشاره کرد.

فلز کاری

روی اشیاء فلزی این دوره معمولا نوشته هایی مبنی بر نام و القاب سلاطین مغول دیده میشود. از ویژگیهای مهم این دوره ترصیع ( تزئین با طلا و نقره ) روی فلزات است. چندین شمعدانی تاریخ دارکه با اشکال نباتی وهندسی تزئین شده اند مربوط به این دوره کشف شده است. اغلب روی این اشکال را با تصاویر اشخاص و منظره ی زندگی و مهمانی درباری و بازی چوگان تزئین میدادند. البته نباید تاثیر هنر چینی را در این صنعت نادیده بگیریم .

سفال سازی

در ابتدا این صنعت تغییر زیادی نکرد . اما در این دوره نقاشی زیر لعاب بر سنگ سیاه ، تزئین برجسته و استفاده از رنگ آبی مرسوم شد. کاشان ، سلطان اباد ، نیشابور ، سمرقند و مشهد از مراکز مهم سفالسازی بودند. ویژگیهای ظروف سفالی این دوره نقاشی فیروزه ای رنگ یا پرتقالی و پوشیده با اشکال نباتی  ، سه برگ و گاهی اشکال حیوانات است . تاثیر هنر چین در تعبیراتی مانند اشکال گیاه یا گل و غنچه دیده میشود.

یکدسته از ظروف سفالی دوره ی مغول ، تزئین برجسته ی زیر لعاب ابی رنگ عبارتند از گلدانهای بزرگ که به اواخر قرن 7 میرسد. دسته ای از کاشیها به شکل ستاره هستند با اشکال حیوانات ، پرندگان و مناظر طبیعی. در این دوره یکنوع سفال به نام سفال موزائیک در ایران شایع شد. در این قطعه قطعات کوچک به اندازه های مختلف بریده میشد و از انها طرحی به سکل موزائیک ترکیب میشد. این قطعات کوچک که از روی نقشه کنار هم قرار میگرفتند را به وسیله ی گچ از پشت به هم می چسباندند. این گچ مایع منافذ را به گونه ای پر میکرد که طرح نهایی یک تکه جلوه میکند .

ادوات ایرانی – مغولی

در دوره ی ایلخانی با وجود حیات جدید هنر نوعی سستی در تکنیک ظریفکاری می بینیم . در این دوره کلاه خود با دو شکاف چشم که به شکل ناقوس بود و بروی عمامه قرار میگرفت ساخته می شد . بدنه ی ان با کتیبه و طرحهای اسلیمی تزئین میشد . به ندرت کلاه خودهایی که تمام سر را میپوشاند نیز ساخته میشد.

معمولا شمشیرهای راست با تیغه ی پهن مرسوم بود ، که در دسته ی ان جنگ بین اژدها و عنقا دیده میشد.

صنعت حجاری و گچبری

اسلوب و طرز کار حجاری سلجوقیان مانند سایر رشته های هنری بعد از استقرار سلسله ی ایلخانی در 654 ق تا مدتی در ایران ادامه یافت. نمونه ی گچبری دوره ی مغول در مسجد حیدریه ی قزوین دیده میشود. از ویژگیهای این دوره اشکال مفصل و لوزی شکل است. نمونه ی عالی گچبری این دوره محراب مسجد جامع اصفهان است. بیشتر این تزئینات در نقوش برجسته بکار میرفته.

چوب بری و منبتکاری

دردوره ی مغول به ندرت دیده میشود. در مسجد بایزید در بسطام درهای چوبی وجود دارد که با طرحهای نباتی و اشکال هندسی تزئین شده است. از اشکال رایج در این هنر میتوان به اشکال هندسی ، برگ نخل و گل و گیاه اشاره کرد.

فلز کاری

روی اشیاء فلزی این دوره معمولا نوشته هایی مبنی بر نام و القاب سلاطین مغول دیده میشود. از ویژگیهای مهم این دوره ترصیع ( تزئین با طلا و نقره ) روی فلزات است. چندین شمعدانی تاریخ دارکه با اشکال نباتی وهندسی تزئین شده اند مربوط به این دوره کشف شده است. اغلب روی این اشکال را با تصاویر اشخاص و منظره ی زندگی و مهمانی درباری و بازی چوگان تزئین میدادند. البته نباید تاثیر هنر چینی را در این صنعت نادیده بگیریم .

سفال سازی

در ابتدا این صنعت تغییر زیادی نکرد . اما در این دوره نقاشی زیر لعاب بر سنگ سیاه ، تزئین برجسته و استفاده از رنگ آبی مرسوم شد. کاشان ، سلطان اباد ، نیشابور ، سمرقند و مشهد از مراکز مهم سفالسازی بودند. ویژگیهای ظروف سفالی این دوره نقاشی فیروزه ای رنگ یا پرتقالی و پوشیده با اشکال نباتی  ، سه برگ و گاهی اشکال حیوانات است . تاثیر هنر چین در تعبیراتی مانند اشکال گیاه یا گل و غنچه دیده میشود.

یکدسته از ظروف سفالی دوره ی مغول ، تزئین برجسته ی زیر لعاب ابی رنگ عبارتند از گلدانهای بزرگ که به اواخر قرن 7 میرسد. دسته ای از کاشیها به شکل ستاره هستند با اشکال حیوانات ، پرندگان و مناظر طبیعی. در این دوره یکنوع سفال به نام سفال موزائیک در ایران شایع شد. در این قطعه قطعات کوچک به اندازه های مختلف بریده میشد و از انها طرحی به سکل موزائیک ترکیب میشد. این قطعات کوچک که از روی نقشه کنار هم قرار میگرفتند را به وسیله ی گچ از پشت به هم می چسباندند. این گچ مایع منافذ را به گونه ای پر میکرد که طرح نهایی یک تکه جلوه میکند .

ادوات ایرانی – مغولی

در دوره ی ایلخانی با وجود حیات جدید هنر نوعی سستی در تکنیک ظریفکاری می بینیم . در این دوره کلاه خود با دو شکاف چشم که به شکل ناقوس بود و بروی عمامه قرار میگرفت ساخته می شد . بدنه ی ان با کتیبه و طرحهای اسلیمی تزئین میشد . به ندرت کلاه خودهایی که تمام سر را میپوشاند نیز ساخته میشد.

معمولا شمشیرهای راست با تیغه ی پهن مرسوم بود ، که در دسته ی ان جنگ بین اژدها و عنقا دیده میشد.

·         هنر اسلامی ، ارنست کوئل ، مترجم:مهندس هوشنگ طاهری ، انتشارات توس ، 1355 صفحه ی 120

·         راهنمای صنایع اسلامی ، س. م. دیماند ، مترجم:عبدالله فریار ، انتشارات علمی و فرهنگی ، چاپ اول ، 1336 بخش تزئینات مغولی

·         هنر ومعماری اسلامی(650-1250 ق) ریچارد اتینگهاوزن و الگ گرابر ، مترجم: یعقوب آژند ، نشر سمت ، چاپ ششم 1386 صفحه ی 505-512

·         دایره المعارف بناهای تاریخی در دوره ی اسلامی(مساجد) ، ویرایش ادبی: محمد مهدی عقابی ، نشر حوزه ی هنری ، چاپ اول 1378 صفحه ی 16

·         معماری اسلامی ایران در دوره ی ایلخانی ، ویلبر دونالدن ، مترجم:عبدالله فریار، بنگاه ترجمه و نشر کتاب 1346 صفحه ی 90-94

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد